Macro met Boot en Mujagić | BNR

Het aandeel vrouwen in het onderwijs blijft stijgen. Uit nieuwe CBS-cijfers blijkt dat inmiddels 88 procent van de leraren in het basisonderwijs vrouw is. Die scheve verdeling lijkt onschuldig, maar is dat volgens macro-econoom Arnoud Boot niet. Bij het management van het hoger onderwijs bijvoorbeeld, ziet hij ook haast uitsluitend nog vrouwen. En hij zou liever zien dat topwetenschappers gewoon in hun senior-onderzoeksposities blijven. Wat zette jou aan het denken in het CBS-rapport? De sterke groei van vrouwen op de arbeidsmarkt leidt op veel plekken tot een scheiding tussen vrouwen- en mannenberoepen. Dat vind ik geen goede zaak. Medische beroepen worden bijvoorbeeld ook vrouwenberoepen, en in het onderwijs is dat al langer zo. In het basisonderwijs is ongeveer 88 procent vrouw, al jaren. Vroeger was dat gelijker verdeeld, maar die balans is verdwenen. En in het voortgezet onderwijs zie je dezelfde ontwikkeling: vrouwen worden ook daar de grote meerderheid.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Kiezers zijn bij de aanstaande Tweede Kamerverkiezingen maar weinig bezig met de stijgende staatsschulden wereldwijd. Toch zou het volgens macro-econoom Edin Mujagic een grote zorg moeten zijn voor bij de stembusgang. Volgens hem zijn we nog altijd niet af van de ‘geldontwaarding’, die komt kijken bij de stijgende staatsschulden wereldwijd.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Spanningen zijn wereldwijd de regel geworden, en niet meer zozeer een uitzondering. Dat is de niet al te verrassende conclusie van een jaarlijks rapport van een denktank uit Genève. De hele inrichting van de wereld zoals die na de Tweede Wereldoorlog is opgebouwd staat in feite onder druk, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Ze spreken over fragmentatie van de wereld, en één van de uitingen daarvan is de ruzie tussen de VS en China, waarvan de wederzijdse maatregelen een uitvloeisel zijn.’ Dat heeft zelfs geleid tot grootschalige exportverboden, zegt Mujagic: je mag bepaalde chips niet meer verkopen in China. In een ‘prachtig rapport’ van de Harvard Business School duiken vier economen in die protectionistische tendens op de langere termijn. ‘Op de korte termijn kun je ineens geen spullen meer uit andere landen halen die je nodig hebt voor je eigen productie. Dat raakt je bedrijfsvoering en het leidt tot gedoe. Maar wat zijn eigenlijk de gevolgen daarna, waar over het algemeen wat weinig aandacht voor is?’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De waardedaling van de dollar ten opzichte van de euro, zo’n vijftien procent dit jaar, maakt het voor Nederlanders wat goedkoper om naar de VS te reizen. En nu het herfstvakantie is, maken veel mensen daar gebruik van. De euro is dus met datzelfde percentage in waarde gestegen tegenover de Amerikaanse munt. ‘Maar dan ligt er één gevaar op de loer: dat er al snel een bruggetje wordt gelegd naar de conclusie dat de euro sterk is’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. Waar zit volgens jou het probleem? Nou, er zijn meer munten in de wereld dan de euro en de dollar alleen. Dus als de euro echt op zichzelf sterker was geworden, dan zou je dat ook moeten zien in de waardeontwikkeling van de euro ten opzichte van andere munten. Als ik bijvoorbeeld kijk naar de euro tegenover de Zweedse kroon: daar is de euro zo’n zes procent minder waard geworden.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De toestand bij Nexperia is volgens macro-econoom Arnoud Boot een schoolvoorbeeld van verkeerd industriebeleid door de overheid. Het ministerie van Economische Zaken zegt te staan voor een sterk ondernemingsklimaat in Nederland, maar in de praktijk gaat dat vaak mis, vindt hij. Waarom is Nexperia volgens jou zo’n slecht voorbeeld van industriebeleid?  Er spelen twee grote overwegingen. Eén is strategische autonomie: we willen niet afhankelijk zijn van bepaalde productieprocessen in de wereld, omdat we dan klem kunnen komen te zitten. Het andere is dat we als economie productiever moeten worden. We hebben te weinig mensen, en onze welvaart hangt af van productieve investeringen die de productiviteit verhogen.  In dat spanningsveld bevindt zich het industriebeleid: hoe je naar industrie en bedrijfstakken moet kijken. En daar komt ook de kwestie-Nexperia om de hoek kijken, waarbij het zeggenschap van een Chinese eigenaar is ontnomen.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Terwijl het IMF en de Wereldbank bijeen waren in Washington D.C., werd in het Zweedse Stockholm de Nobelprijs voor de Economie uitgereikt, onder meer aan de Franse econoom Philippe Aghion. Macro-econoom Arnoud Boot ziet een verband: ‘Het draait uiteindelijk om de vraag hoe je een economie concurrerender kunt maken.’ Aghion deelt de prijs met Joel Mokyr en Peter Howitt. Volgens de Zweedse Koninklijke Academie van Wetenschappen hebben de drie wetenschappers laten zien ‘hoe innovatie de drijvende kracht is achter verdere vooruitgang.’ Wat heeft dat met de jaarvergaderingen van het IMF en de Wereldbank te maken? Bij die vergaderingen komen beleidsmakers bij elkaar: van centrale bankiers tot ministers van Financiën en academici. In verschillende sessies, online te volgen voor iedereen, werd gesproken over onder meer het slim uitgeven van geld. Daarmee wordt bedoeld investeren in onderwijs en infrastructuur, wat een economie sterker maakt. Ook werden gevaren besproken die productiviteitsgroei bedreigen, zoals kunstmatige intelligentie. En dan kom je uit bij Philippe Aghion. Een uitstekend econoom die altijd benadrukt hoe je een economie concurrerender kunt maken en beter kunt laten functioneren. Hij is ervaringsdeskundige en zegt vooral zijn thuisland Frankrijk níet als voorbeeld te nemen. Hoe moet het dan wél? Twee invalshoeken. De ene komt van de Oostenrijkse econoom Friedrich Hayek, die in 1974 de Nobelprijs voor de Economie kreeg. Hij was een groot econoom en tegenspeler van Keynes. Hayek pleitte voor ‘Let a thousand flowers bloom’ — laat duizend bloemen floreren. Hij bedoelde dat ideeën een kans moeten krijgen en dat je niet alleen de bestaande grote bedrijven moet beschermen met ineffectief industriebeleid. Precies waar Aghion het over heeft. De andere invalshoek kwam van de Deense minister van Economische Zaken tijdens één van de IMF-sessies. Hij zei dat de interne markt versterkt moet worden. Want 800 miljard euro uitgeven aan innovatie is zinloos als we eerst niet de barrières tussen landen opheffen. Kleinere, groeiende bedrijven hebben geen schijn van kans als de interne markt niet goed functioneert. Oftewel: het slim uitgeven van geld. Naar wie moeten we luisteren? Naar alle drie. We moeten luisteren naar Denemarken, naar Hayek, en naar Philippe Aghion, die tegen alle klippen op blijft roepen en blijft hopen op een meer glorievolle Franse economie.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er zijn grote risico’s voor het de financiële stabiliteit nu overheden en masse meer geld uitgeven dan dat er binnenkomt aan belastingen. Dat concludeert het Internationaal Monetair Fonds (IMF) op basis van de staatsschulden die naar het hoogste niveau dreigen te stijgen sinds 1948. Volgens het IMF kunnen overheden het geld veel efficiënter inzetten. ‘Daar kan je heel veel geld mee besparen’, ziet ook macro-econoom Edin Mujagic.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ondanks de handelsoorlog en oplopende geopolitieke spanningen schetst het Internationaal Monetair Fonds (IMF) een verrassend positief beeld van de wereldeconomie. Dat bleek deze week uit de publicatie van het World Economic Outlook. Toch is er volgens macro-econoom Edin Mujagic weinig reden voor optimisme. ‘Het goede nieuws stopt hier.’  Wat zegt het IMF precies? In het eerste hoofdstuk van de nieuwe economische outlook schetst het IMF zijn visie op de toestand van de wereldeconomie voor dit en volgend jaar. Op het eerste gezicht blijft de wereldeconomie opvallend veerkrachtig: de groei houdt beter stand dan eerder werd verwacht. Toch waarschuwt het IMF dat de fundamenten minder solide zijn dan ze lijken. Onder de motorkap spelen problemen, vooral rond de Amerikaanse importheffingen. De invoering daarvan verloopt traag en onvoorspelbaar: maatregelen worden uitgesteld, aangepast of anders uitgevoerd dan aangekondigd, wat wereldwijd voor onzekerheid zorgt.  Welk effect gaat daar van uit?   De buffers die bedrijven tot nu toe hebben gebruikt om prijsstijgingen op te vangen, raken langzaam uitgeput. Amerikaanse bedrijven hebben de hogere kosten door de heffingen niet of slechts gedeeltelijk doorberekend aan consumenten. Daardoor konden ze eerder dit jaar goede winstcijfers presenteren en hadden ze voldoende ruimte om voorraden aan te leggen. Die tijdelijke buffer begint nu echter te verdampen. Volgens het Internationaal Monetair Fonds wordt het voor bedrijven steeds moeilijker, vrijwel onmogelijk, om de stijgende kosten niet door te berekenen aan consumenten.  De signalen van een verslechterende economie stapelen zich dan ook op. In de Verenigde Staten stijgt de werkloosheid langzaam maar gestaag. Fed-voorzitter Jerome Powell erkende gisteren openlijk dat de Amerikaanse arbeidsmarkt ‘gewoon niet lekker loopt’. Ook de inflatie baart zorgen: in plaats van verder af te koelen, trekt die juist weer aan.  Voor 2026 verwacht het fonds dat de wereldeconomie met 3,1 procent zal groeien. Dat lijkt op het eerste gezicht een solide cijfer, maar alles onder de 3 procent voelt in de praktijk als een recessie. Bovendien ligt het groeitempo aanzienlijk lager dan vóór de coronapandemie, toen de wereldeconomie gemiddeld nog met 3,7 procent per jaar groeide.  Kunnen we op basis hiervan dan meer renteverlagingen verwachten?  Ja, de Federal Reserve heeft daar ook nadrukkelijk op gehint en het IMF baseert de ramingen ook op lagere rentes. Maar het IMF gaat er ook van uit dat de olieprijs volgend jaar blijft dalen. Dat is echter allerminst zeker: de olieprijs kan al door kleine schokken snel weer oplopen. Een andere, misschien nog optimistischere aanname is dat de handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en andere landen niet verder escaleert, maar dat moeten we ook maar afwachten.  Het IMF waarschuwt dat deze factoren - olieprijzen, handelsspanningen en juridische onzekerheid rond tarieven – steeds sterker kunnen doorwerken in de wereldeconomie. Dat kan zich onder meer vertalen in aanhoudend hoge inflatie, ondanks mogelijke renteverlagingen door de Fed.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) waarschuwt in de World Economic Outlook (WEO) voor het kostenplaatje van industriepolitiek. Volgens macro-econoom Edin Mujagic moeten politici richting kiezers duidelijk zijn over de gevolgen van protectionistische maatregelen en subsidies. ‘Het kan dan een legitieme politieke keuze zijn van een land om dat beleid te voeren, het IMF waarschuwt voor het prijskaartje, want dat is er wel degelijk.’See omnystudio.com/listener for privacy information.

De handelsoorlog tussen China en Amerika leek even bekoeld. Er was sprake van een bestand, en Xi en Trump zouden elkaar gaan ontmoeten. Maar inmiddels is het vuurtje weer opgelaaid, met dreigingen van importheffingen van honderd procent boven op de bestaande tarieven. ‘En dat is niet verrassend’, zegt macro-econoom Arnoud Boot. Waarom?  De strijd tussen de Verenigde Staten en China is een permanente strijd, die verdwijnt niet meer. Trump pakt het wat wispelturiger aan dan zijn voorgangers, maar het conflict zelf is structureel. Op de langere termijn bewegen we naar een wereld die steeds meer gescheiden raakt, met een invloedssfeer van de VS tegenover een invloedssfeer van China. En dat gaat op alle vlakken straks een rol spelen.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De doorrekeningen van de politieke partijen zijn door het CPB naar buiten gebracht. Volgens macro-econoom Arnoud Boot bevat het overzicht in elk geval geen absolute dooddoeners. ‘Er is geen partij die zich met deze cijfers níét kan verdedigen’, zegt hij. Toch vallen hem een paar opvallende punten op. Wat is dan het belangrijkste algemene effect dat je ziet?  Het CPB heeft deze keer ook gekeken naar de effecten op langere termijn, niet alleen de komende paar jaar. En dan zie je dat maatregelen die meer mensen aan het werk moeten krijgen, zoals het verhogen van de AOW-leeftijd, echt impact hebben. Dat is nadrukkelijk iets wat de VVD doet. Op termijn komt die partij daardoor beter uit de berekeningen, maar dat komt eigenlijk volledig door die ene maatregel: mensen werken langer door. Dat is een duidelijke keuze, maar wel één die andere effecten overheerst. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De arbeidsproductiviteit van de commerciële sector is in 2024 met 0,1 procent gedaald, ten opzichte van een jaar eerder. In 2023 was de daling het grootste na 2009, toen ging de arbeidsproductiviteit met 2 procent naar beneden. Dit meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek. Volgens macro-econoom Edin Mujagic zou het hier met de verkiezingen veel meer over moeten gaan: ‘onze welvaart hangt hiervan af’.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bij gebrek aan harde inflatiecijfers moeten de inflatieverwachtingscijfers van de Univeristy of Michigan maar even soelaas bieden. Vorige maand werd nog een inflatie van 3,7 tot 4,7 procent verwacht – zo’n beetje een verdubbeling van het huidige niveau. En deze ‘gewone burgers zijn lang niet de enige Amerikanen die zich bezighouden met het voorspellen van inflatie, zegt macro-econoom Edin Mujagic: economen, analisten, maar zeker ook de mensen in het Fed-bestuur.  De regionale Fed in Chicago heeft besloten de verschillende data te bundelen en vergelijken, waarbij extra aandacht werd besteed aan de knip tussen pre-corona en postcorona. En wat blijkt, zegt Mujagic: vóór de coronacrisis zaten de professionals én de Fed relatief goed, terwijl huishoudens geneigd waren de inflatie te overschatten. Maar na de coronacrisis veranderden die verhoudingen aanzienlijk. ‘Volgens de onderzoekers hadden de huishoudens het eigenlijk in de meeste gevallen bij het juiste eind.’   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als er een Nobelprijs voor politieke instabiliteit zou bestaan, dan zou die zonder enige twijfel naar Parijs gaan’, zegt macro-econoom Edin Mujagić. ‘Want dit jaar is er geen sprake van liberté, égalité, fraternité, maar van liberté, égalité, désordre.’ Volgens hem is het één grote chaos in Frankrijk en dat moet je in het achterhoofd houden als je samen leningen aangaat.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De goudprijs blijft stijgen en nadert vandaag de grens van 4000 dollar per troy ounce, een nieuw record. Volgens macro-econoom Arnoud Boot is dat geen verrassing. Beleggers zoeken opnieuw hun toevlucht tot goud nu overheden diep in de schulden zitten en de onzekerheid over inflatie en rente toeneemt. ‘Mensen durven nauwelijks nog staatsobligaties te kopen. Dan voelt goud veiliger, ook al kun je er eigenlijk niets mee.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het vermogen dat overledenen nalaten, is in vijftien jaar meer dan verdubbeld. Dat bleek deze week uit CBS-cijfers over de periode van 2007 tot 2022. Opvallend is alleen dat de opgehaalde erfbelasting in absolute getallen juist lager is. ‘En dat voor de meest efficiënte vorm van belasting die er is’, zegt macro-econoom Arnoud Boot.  Economen zeggen dat vaak. Je ontmoedigt namelijk niks met erfbelasting, terwijl elke andere belasting dat wél doet — ook al is er inderdaad al belasting over betaald. Maar als iemand veel geld heeft verdiend in zijn leven, dan komt dat ook door de kansen die hij of zij heeft gekregen van de maatschappij. Waarom zou dat geld dan volledig voor het nageslacht zijn, en niet deels voor de maatschappij? Dus als we het hebben over ongelijke kansen, dan kan erfbelasting helpen om dat probleem op te lossen.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Voor macro-economen is de eerste vrijdag van de maand vaak spannender dan andere vrijdagen. Op die dag worden namelijk de maandelijkse banencijfers uit de Verenigde Staten gepubliceerd. ‘En ook de Fed vindt die cijfers belangrijk, omdat ze laten zien hoe de Amerikaanse arbeidsmarkt en de economie ervoor staan. Bovendien staat er over vier weken een rentevergadering gepland’, zegt macro-econoom Edin Mujagic.   Maar de Fed krijgt die cijfers door de sluiting van de Amerikaanse overheid niet, toch?  Nee, de centrale bank is flying blind. Vandaag verscheen op de website van het Amerikaanse Centraal Bureau voor de Statistiek het bericht dat de site tot nader order niet wordt bijgewerkt. Dat heeft met de shutdown te maken. De Fed weet ook niet hoelang het gaat duren, maar de vergadering staat al vast.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Voor het eerst sinds het einde van 2018 beleven Amerikaanse overheidsinstanties en -ambtenaren weer een shutdown. Oorzaak van de sluiting van de overheidsdiensten is dat de Democraten en Republikeinen lijnrecht tegenover elkaar staan bij de begrotingsonderhandelingen, en het geld is simpelweg op. ‘Het is alsof onze koning op de derde dinsdag van september een briefje uit zijn binnenzak haalt, en zegt: ‘Ik heb niets te vertellen, er is geen verhaal’’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De 2 miljard euro die de overheid als subsidie wil verstrekken voor de verduurzaming van Tata Steel is ‘als geld in een zwart gat gooien’. Dat zegt emeritus hoogleraar economie Sweder van Wijnbergen van de Universiteit van Amsterdam. ‘Het lijkt me geen reden om de vlag uit te hangen.’   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met de verkiezingen in aantocht geeft macro-econoom Arnoud Boot een nieuw kabinet vast een duidelijke missie mee: denk aan het ondernemersklimaat. Maar dat betekent volgens Boot vooral koers houden. Want – met enige overdrijving – hebben ondernemers nog liever consistent slecht beleid dan het politieke opportunisme van de laatste jaren.    See omnystudio.com/listener for privacy information.